जनशक्ति

काठमाडौं । मान्छे जिउन जन्मन्छ वा मर्न ? केही अपवादबाहेक मान्छे यसमा अनुत्तरित बन्छ । एउटा मानिसलाई बाँच्ने सामथ्र्य र प्रेरणा स–साना खुसीले दिन्छ । कहिले काहिँ अपवादबाट गुज्रिँदा उसले मृत्युको बाटो पनि रोज्छ । जव मानिस खुसी मुद्रामा हुन्छ । उसले हरेक कुराहरु बिर्सन्छ अर्थात उसको त्यो ओठको खुसी नै सब थोक बन्छ । अनि रोदनमा ? जब मानिस पिडा अर्थात दु.खमा हुन्छ । उसले सब थोक सम्झन्छ । दु.ख केहो ? सुख के हो ? आफ्ना को हुन् ? बिराना को हुन् ?यी सबै कुरा मनमा खेलाएर बस्छ । तर, त्यति हुँदा हुँदै पनि जव उसको अगाडि कुनै विकल्प नै हुँदैन । उसले के गर्छ होला ? कसरी आफुलाई सम्हाल्छ होला ? सायद उसले आफु जन्मनुलाई संयोग मान्छ होला । तर, मर्ने निश्चित ठान्छ । निश्चित हुने कुरासँग मान्छे यति बिघ्न आखिर किन डराउँछ ? गीतकार तथा लेखक प्रा.डा. कृष्णहरि बरालले गीतमार्फत भनेका छन् , ‘मर्ने कसैको रहर हुँदैन, तर नमरेको शहर हुँदैन, भागेर जाउँ कुन ठाउँ जाउँ, मान्छे नमर्ने शहर हुँदैन ।’ बरालको यी शब्दहरुले हरेक मानिसको रोदन दु.ख र पिडा बोलेको छ । यस्तै अवस्था अहिले काेराेनाले सिर्जना गरेकाे छ । केही दिन अगाडि सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा नियाँल्दै थिएँ । यी आँखा एक्कासी एउटा स्टाटसमा अडिए । जहाँ लेखिएको थियो, ‘म दुवईमा छु । कोरोना भाइरस पोजेटिभ भएर कोठामा बसेको आज २४ दिन भैसक्यो । कम्पनीले खुलेआम छोडेको छ । एउटै फ्ल्याटमा सय जनाभन्दा बढी छौं । हामीलाई निको हुन्छ भन्ने आश त खासै छैन । तर, मर्नु अगाडि एक पटक जन्मेको माटोमा खुट्टा टेक्न चाहन्छु । कसरी होला ?’ यो पीडा र विलौना मिश्रीत स्टाटस थियो कैलालीका बिपन खनालको । उनकाे त्याे स्टाटसबाट म भावुक बने । ती युवाले पठाएको रेमिट्यान्समा रजाइँ गर्ने, त्यही रेमिट्यान्सलाई आधार मानेर देशको आर्थिक वृद्धिदर प्रक्षेपण गर्ने नेपाल सरकारले अहिले उनीहरुको पिडा र दु.खलाई किन बुझ्न सक्दैन ? यो प्रश्न मेरो मनमा खेलिरह्याे । अझ आफैलाई प्रश्न गरेँ । ती युवालाई ल्याएर देशमा जोखिम बढ्छ नी ? अहँ, फेरि मनले मानेन । अन्य देशले पनि त आफ्ना नागरिक स्वदेश लिनै  रहेको छ । नेपाल सरकारले त्यस्तो व्यवस्था किन गर्न नसकेको ? यी विविध प्रश्नहरु मेरो मनमा उब्जिए । तर, सोचेर कहाँ हुँदो रहेछ र सोच्नेले नसोदिएपछि । ती युवकलाई सामाजिक सञ्जालमा नियाँल्दै गएँ । उनीसँग केही बोल्ने मनासाय बनाएँ । मेसेज गरेँ । रिप्लाई आयो । मैले मेरो परिचय दिइसकेपछि उनले आफुले भोग्दै आएका दु.ख पिडा र यथार्थपरक वृतान्त सुनाए । उनको बोलीमा रोदन थियो, आक्रोश थियो र देशमै पाइला टेक्ने ठूलो तृष्णा थियो । सुदूरपश्चिमको पहाडी जिल्ला अछामको रामारोशन गाँउपालिका जन्मिएका बिपन सानै छँदा गाँउकै अध्ययन गरे । आजभन्दा ४ वर्ष अगाडि वैदेशिक रोजगारीको शिलसिलामा दुवई हानिएका उनको जीवन यतिसम्म त जसोतसो चलेकै थियो । तर, विश्वभर महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसले भने उनको जीविका मात्र होइन जीवननै दोधारसम्मको अवस्था बनायो । दुवईमा कोरोनाको महामारी फैलनुभन्दा अगाडि उनको नेपाल आउने योजना नै थियो । त्यतिखेर खासै असर परेको थिएन दुवईमा । उनले अप्रिल २ तारिकमा नेपाल फर्किनको लागि टिकट पनि लिइसकेका थिए । तर पछि कोरोनाको संक्रमण उच्च भएपछि उनको योजना विफल मात्र भएन आफुनै कोरोनाको भागेदार बने । आज उनी कोरोना संक्रमण भएर घरभित्रै बसेको २२ दिन भयो । अहँ, तर निको हुने छाँटकाट छैन । उनी भन्छन्, ‘निको हुन्छु भन्ने आशा त छैन तर मर्नुभन्दा पहिले एक पटक जन्मेको माटोमा खुट्टा टेक्ने ठूलो चाहना छ ।’ उनी त्यो भावुक भनाइसँगै आक्रोश पनि पोख्छन्, ‘संसारनै कोरोनासँग लडिरहेको छ, अरु देशले आफ्ना नागरिकलाई आ–आफ्नो देश फिर्ता लिइरहेका छन्, तर हाम्रो सरकार भने वास्तै गर्दैन, ल्याउँछु–ल्याउँछु भन्छ, त्यतिमै सिमित, काेराेना लागेकालाई नभएपनि अन्यलाई स्वदेश लिनु पर्थ्याे ।’ १९ वर्ष नपुग्दै दुवई हानिएका बिपनले दुवईमै बसेर जिम्मेवार बोध गरे । उनले कैलालीको लम्कि चुहा नगरपालिकामा जग्गा पनि किने अहिले उनको परिवार लुम्बीचुहामै बस्दै आएको छ । दुवईको मेकानिकल कम्पनीमा कार्यरत उनी लगायत ४ जना अन्य नेपालीमा कोरोना पुष्टि भएको उनले जानकारी दिए । उनी र अहिले दुवईस्थित जम्लाली कम्पनीको कोठामा बस्दै आएका छन् । उक्त कम्पनीमा करिब ६० जना नेपाली कार्यरत रहेको उनले जानकारी दिए । २०६९ सालमा एसएलसी पास गरेका खनालले आईएड र कृषि जेटिए पास गरे । नेपालमा कतै काम नपाएपछि उनले विदेश जाने मनासाय बनाइ विदेशिए । हुन त कमाई गरिरहेकै थिए । आफ्नो कमाइले नै जग्गा किने । घर बनाए । तर, अहिलेको कोरोनाको महामारीले भने उनलाई निकै चिन्तित बनाएको छ । कोरोना संक्रमित हुनुपर्ला भन्ने सोचेको थिएन, कोरोना संक्रमण भइसकेपछि पनि लक्षण केही देखिएको छैन, स्वास्थ्य अवस्था सामान्य नै छ, तर  परीक्षण रिपोर्ट पोजेटिभ नै देखाएको छ,’ उनले भने । उनी भन्छन्,‘मेरा सबै आफन्त र शुभेच्छुकहरुले दिएको हौसला, माया प्रेम र सद्भावले यो कठिन समयमा मलाई हौसला मिलेको छ, आफुलाई बलियो पनि बनाएको छु, कोरोनालाई जितेको बिजय पथमा रमाउने मन छ । म त्यो जितको पर्खामा छु, अझै पनि घर परिवार र देशको चिन्ता लाग्न भने छोडेको छैन ।’

काठमाडौं । भारतको मुम्बई शहरमा रोजगारीको सिलसिलामा दैलेखबाट गएका ७ सय ५० मजदुर समस्यामा परेका छन् । काम गर्ने स्थानमा साहुले काम नहुने भन्दै जागिरबाट हटाएपछि आपतमा परेका व्यक्तिले सामाजिक सञ्जालमार्फत आफूहरुको उद्धार गरिदिन आग्रह गरेका छन् । ‘भारत सरकारले हामीलाई कुनै प्रकारको सहयोग नगरेकाले नेपाल सरकारलाई सहयोग र समन्वय गरिदिन आग्रह गर्छौं, भन्दै पीडितले एक सञ्चारकर्मीलाई जानकारी दिए । दैलेखको दुल्लू र भैरवी क्षेत्रका कामदार भारतमा अलपत्र परेको तथ्याङ्क नामसहित उल्लेख गरिएको छ । ‘हामीसँग भएको सबै खानेकुरा सकिएको छ, हाम्रो उद्धार गरी नेपाल फर्काउन पहल गरिदिनुप¥यो’ पीडितले आफूलाई फोन र सामाजिक सञ्जालमार्फत खबर गरेको दुल्लू नगरपालिकाका प्रमुख घनश्याम भण्डारीले जानकारी दिए । नगरप्रमुख भण्डारीले केन्द्र सरकारले सीमानाकासम्म ल्याउन सहयोग गरिदिए गाउँ नै खाली गरेर भए पनि आफना पालिकाका जनतालाई राख्ने व्यवस्था मिलाउन सकिने बताए । जनता आपतमा परेको जानकारी पाउनेबित्तिकै उद्धार तथा अन्य सहयोगका लागि आफूले प्रदेश, केन्द्र सरकार र परराष्ट्र मन्त्रालयलाई पत्र पठाइसकेको नगरप्रमुख भण्डारीको भनाइ छ । तत्कालका लागि केन्द्र सरकारले भारतीय दूतावासमार्फत खाद्यान्नको जोहो मिलाउन पहल गरिदिनुपर्ने भैरवी गाउँपालिकाका अध्यक्ष प्रेम बुढाले बताए । “समस्यामा परेको जानकारी पाउनासाथ मन्त्रालयलाई चिठ्ठी लेखेको छु, निर्देशन हुनासाथ देशभित्र ल्याएर १४ दिन क्वारेन्टाइनमा राखिने छ”, प्रमुख जिल्ला अधिकारी युवराज कट्टेलले भने । नेपाल फिर्ता गर्न सम्भव नभए त्यहीँ खानेबस्ने व्यवस्था गरिदिन अलपत्र व्यक्तिहरुले माग गरेका छन् । दुल्लू नगरपालिकाका ७ सय ५० अलपत्र परेको भन्दै सामाजिक सञ्जालमा उनीहरुले सूची सार्वजनिक गरेका छन् । रासस

काठमाडौं । विभिन्न देशमा समस्यामा परेका नेपालीलाई प्राथमिकताका आधारमा नेपाल फर्काउने नेपाल सरकारले बताइरहँदा बेलायतको प्रवासी क्षेत्रको रूपमा रहेका तीन आइल्याण्डमा रहेका नेपालीले समेत आफूहरुलाई नेपाल फर्काउन आग्रह गरेका छन् । के म्यान आइल्याण्ड, टर्क एण्ड केइकस आइल्याण्ड र बर्मुडा आइल्याण्डमा कामदारका रूपमा गएका नेपालीले आफूहरुलाई नेपाल फर्काउन आग्रह गरेका हुन् । के म्यान र टर्क आइल्याण्ड क्यारेबियन सागरको बीचमा पर्छ भने बर्मुडा नर्थ एटलान्टिक सागरको बीचमा पर्दछ । तीनवटै आइल्याण्ड बेलायतको ‘टेरिटोरी’ आइल्याण्ड भए पनि दूरीका हिसाबले अमेरिकाको नजिक पर्दछन् । विश्वकै उत्कृष्ट पर्यटकीय क्षेत्रभित्र पर्न आउने तीन आइल्याण्डमा होटल, रेष्टुरेण्टलगायत पर्यटनसँग सम्बन्धित क्षेत्र र कम्पनी, सुरक्षा कम्पनी, ब्यूटिपार्लरमा काम गर्ने नेपाली त्यहाँ रहेका छन् । के म्यानमा लकडाउनका कारण काम ठप्प भएको र ठूला तथा अन्तर्राष्ट्रिय ब्राण्डका होटलमा कार्यरत नेपालीलाई न्यूनतम तलब दिइएको भए पनि अन्य होटल तथा रेष्टुरेण्ट र ब्यूटिपार्लरलगायतका क्षेत्रमा रहेका नेपाली बेतलबी अवस्थामा रहेको के म्यान आइल्याण्डबाट रविन श्रेष्ठले जानकारी दिए । पूर्ववतरूपमा काम सञ्चालन हुने तत्काल सम्भावनासमेत नदेखिएकाले कम्पनीहरुले समेत देश फर्कन सके फर्कन सूचित गरेको काठमाडौंका श्रेष्ठले बताए । उता बर्मुडाबाट नरेन्द्र मर्हजनकाे जानकारीअनुसार त्यहाँ रहने अधिकांश नेपाली होटलमा कार्यरत छन् । लकडाउनपश्चात होटलले १२ हप्तासम्मका निम्ति न्यूनतम तलब दिने जनाएअनुसार पाँच हप्ताको तलब नेपालीले लिइसकेका छन् । अबको सात हप्तापछि के हुने हो भनेर आफूहरु चिन्तित बनेको कीर्तिपुरका महर्जनले भन्छन् । यस्तै टर्क एण्ड केइकसमा रहनुभएका लीला उप्रेतीले त्यहाँ पनि अधिकांश नेपाली होटल क्षेत्रमा कार्यरत रहेको भन्दै केही समयका लागि लकडाउनको अवधिमा आधा तलब होटलले दिइरहेको बताए । अब यो अवस्था कहिलेसम्म जाने हो यकिन नभएकाले भविष्यमा आउन सक्ने सङ्कटले टर्क एण्ड केइकस आइल्याण्डमा रहेका कतिपय नेपाली नेपाल फर्कन खोजेको धादिङका उप्रेतीले जानकारी दिए  । ती आइल्याण्डहरुमा नेपालीको यकिन सङ्ख्या थाहा नभए पनि के म्यानमा ३ सयदेखि ३ सय ५०, बर्मुडामा ६० देखि ७० र टर्क एण्ड केइकस आइल्याण्डमा ५० देखि ६० नेपाली कामदारका रूपमा रहेको बताइन्छ । यी आइल्याण्डहरु पयर्टकीय गन्तव्यभित्र पर्ने हुँदा त्यहाँ बसोबास गर्न निकै महङ्गो पर्दछ । यता बेलायतस्थित नेपाली दूतावासका मिसन उपप्रमुख एवं प्रवक्ता शरदराज आरणले आइल्याण्डमा रहेका नेपालीसँग दूतावासको सम्पर्क भइरहेको जानकारी दिए । उनले नेपाल जाने अवस्था निर्माण भए उनीहरुलाई आवश्यक पर्ने सहयोग दूतावासबाट गरिने बताए ।  रासस