काठमाडौं । माइक्रोसफ्टले बुधबार ‘मेजराना वान’ नामक आफ्नो पहिलो क्वान्टम कम्प्युटिङ चिप घोषणा गरेको छ । कम्पनीले करिब दुई दशकको अनुसन्धानपछि यो उपलब्धि हासिल गरेको हो । तर माइक्रोसफ्टका अनुसार मेजराना वान बनाउनको लागि पूर्ण रूपमा नयाँ पदार्थको अवस्था निर्माण गर्नुपर्यो, जसलाई कम्पनीले ‘टोपोलोजिकल अवस्था’ भनेर परिभाषित गरेको छ ।
टोपोलोजिकल अवस्था भन्नाले भौतिकशास्त्रमा एउटा विशेष प्रकारको पदार्थको अवस्थालाई जनाउँछ, जुन यसको भौगोलिक संरचनाअनुसार परिभाषित हुन्छ ।याे सामान्य पदार्थको अवस्था ठाेस, ग्यास, तरल, प्लाज्माभन्दा भिन्न नयाँ प्रकारको पदार्थको अवस्था हो ।
माइक्रोसफ्टको क्वान्टम चिपले आठ टोपोलोजिकल क्युबिटहरू प्रयोग गर्छ, जसमा इन्डियम आर्सेनाइड नामक सेमिकन्डक्टर र एल्युमिनियम नामक सुपरकन्डक्टर प्रयोग गरिएको छ ।
नयाँ पदार्थको अवस्था विकास गर्न निकै चुनौती
माइक्रोसफ्टले एक ब्लगमा लेखेअनुसार उचित सामग्री विकास गरी अनौठा कणहरू र तिनीहरूको सम्बन्धित टोपोलोजिकल पदार्थ अवस्था बनाउन निकै चुनौतीपूर्ण छ, जसले गर्दा धेरै क्वान्टम अनुसन्धानहरू अन्य प्रकारका क्युबिटहरूमा केन्द्रित भएका छन् ।
टोपोलोजिकल पदार्थ बुझ्न र क्वान्टम कम्प्युटिङ चिप निर्माण गर्न यसको प्रयोग गर्न माइक्रोसफ्टले निकै दुःख गर्नुपर्यो ।
माइक्रोसफ्टका टेक्निकल फेलो क्रिस्टा स्वोरेले भनिन्, ‘विडम्बनापूर्ण कुरा के हो भने हामीलाई यी सामग्रीहरू बुझ्न क्वान्टम कम्प्युटरकै आवश्यकता छ । जब हामीले ठूलो स्तरको क्वान्टम कम्प्युटर निर्माण गर्छौं, तब अझ उत्कृष्ट गुणहरू भएका नयाँ सामग्रीहरू भविष्यका कम्प्युटरहरूका लागि भविष्यवाणी गर्न सक्नेछौं ।’
मेजराना वान : क्वान्टम कम्प्युटिङको भावी दिशा
प्राकृतिक विज्ञान जर्नल नेचरमा प्रकाशित नयाँ अनुसन्धानपत्रले मेजराना वान चिपको विस्तृत वर्णन गरेको छ ।
प्रविधि विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि भविष्यमा क्वान्टम कम्प्युटरहरूले त्यस्ता समस्याहरू समाधान गर्नेछन्, जुन क्लासिकल कम्प्युटरहरूका लागि असम्भवजस्तै छन् । अहिलेको कम्प्युटरहरूमा बिट्स ‘अन’ वा ‘अफ’ हुन्छन्, तर क्वान्टम कम्प्युटरहरू क्युबिट्स प्रयोग गर्छन्, जसले दुवै अवस्थाहरू एकैसाथ सञ्चालन गर्न सक्छन् ।
माइक्रोसफ्टको क्वान्टम रणनीति
गुगल र आईबीएमजस्ता ठूला कम्पनीहरू साथै आअनक्यू र रिगेट्टी कम्प्युटिङजस्ता साना कम्पनीहरूले पनि क्वान्टम प्रोसेसर विकास गरिरहेका छन् ।
तर माइक्रोसफ्ट मेजराना वान चिपलाई आफ्नै अज्यूर क्लाउड सेवामार्फत सार्वजनिक रूपमा उपलब्ध गराउने छैन । यसको सट्टा कम्पनी एक मिलियन क्युबिट्स भएको चिप निर्माण गर्ने दीर्घकालीन लक्ष्यतर्फ अघि बढ्ने जनाइएको छ ।
माइक्रोसफ्ट अन्य कम्पनीहरूमा भर नपरी मेजराना वानको कम्पोनेन्टहरू स्वयम् अमेरिकाभित्रै उत्पादन गरिरहेको छ ।
माइक्रोसफ्टका कार्यकारी उपाध्यक्ष जेसन जान्डरले भने, ‘हामी केही सय क्युबिट्ससम्म पुग्न चाहन्छौं, त्यसपछि मात्र व्यावसायिक प्रयोगबारे सोच्नेछौं ।’
क्वान्टम प्रविधिमा लगानीकर्ताहरूको चासो
यद्यपि अहिले अनुसन्धानमै केन्द्रित भए पनि लगानीकर्ताहरू क्वान्टम प्रविधिप्रति निकै आकर्षित छन् ।
आईअनक्यूको सेयर मूल्य २०२४ मा २३७ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । रिगेट्टी कम्प्युटिङको सेयर १५०० प्रतिशतले बढेको छ । यी कम्पनीहरूले मात्र तेस्रो त्रैमासिकमा १४.८ मिलियन डलर आम्दानी गरेका थिए । जनवरी २०२५ मा माइक्रोसफ्टले ‘अब क्वान्टमको लागि तयार हुने वर्ष हो’ भनेर ब्लग पोस्ट गरेपछि लगानीकर्ताहरूको रुचि अझै बढेको छ ।
भविष्यमा क्वान्टम कम्प्युटिङ र एआईको संयोजन
माइक्रोसफ्टले अज्यूर क्वान्टम क्लाउड सेवामार्फत विकासकर्ताहरूलाई आईअनक्यू र रिगेट्टीका क्वान्टम चिपहरूमा प्रयोग गर्न अनुमति दिएको छ ।
भविष्यमा माइक्रोसफ्टको आफ्नै क्वान्टम चिपहरू २०३० भन्दा अगाडि अज्यूर क्लाउडमार्फत सार्वजनिक हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।
क्वान्टम कम्प्युटिङलाई स्वतन्त्र प्रविधिभन्दा पनि अन्य क्षेत्रमा उपयोग गर्न सकिन्छ।
माइक्रोसफ्टको एआई व्यवसाय जसले वार्षिक १३ बिलियन डलरभन्दा बढी राजस्व उत्पन्न गर्छ, क्वान्टम कम्प्युटिङबाट फाइदा लिन सक्छ । (एजेन्सीहरूको सहयोगमा)
